Öz
Çalışmanın amacı Ardahan Kalesi’nin koruma sorunlarını olası sebepleriyle birlikte tespit ederek çözüm önerileri geliştirmektir. Ardahan Kalesi ile ilgili koruma sorunlarının tespiti için 2019 yılından bu yana kalede farklı zamanlarda yapılan inceleme ve fotoğrafik belgeleme esas alınarak var olan hasar ve bozulmalar, olası sebepleriyle birlikte ortaya konmuştur. Bu anlamda Ardahan Kalesi’nde genel olarak yağmur ve kar sularının üstten duvar içine girmesi ve zeminden yükselen nemden kaynaklanan sorunlar; derz boşalması sebebiyle yapısal çatlak ve çökmeler; likenlerden kaynaklı problemler ve yoğun tuz probleminden kaynaklı olarak taşlarda beyazlıklar ve pudra biçiminde dökülmeler görülmüştür. Sonuç olarak, yapıdaki birçok sorun için öneriler yapılmakla birlikte iki ana başlık altında toplanabilecek yapısal hasarlara karşı hem zeminden hem de yapının üst kısmında drenaj ve uygun koruma önlemlerinin alınması büyük oranda ilerde karşılaşılabilecek daha önemli problemlerin önüne geçmesine yardımcı olacaktır.
Anahtar Kelimeler
Bozulma ve Hasar Kale Mimarisi Koruma Kültürel Miras Müdahale Kararları
Kaynakça
- Adam, J.P. (1989). Roman Building Materials and Techniques. Routledge, London And New York, Ss. 127
- Ahunbay, Z., (2009). Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon. 5. Baskı, İstanbul, Türkiye: Yem Yayın, Ss. 38-44
- Akyol, A.A., Eskı̇cı̇, B., Kadıoğlu, Y.K., (2013). Ankara Akköprü Arkeometrik Çalışmaları. Ankara Araştırmaları Dergisi, 1(1):1-19. Doi: 10.13113/Cedrus/20131684
- Anonim, (2020). http://www.eskiturkiye.net/2857/ardahan-kalesi#lg=0&slide=0 (E.T. 08.05.2020)
- Anonim, (2022). Ardahan İli 2021 Yılı Çevre Durum Raporu, ss. 16-17. Ardahan
- Bağbancı, Ö.K., Bağbancı, B., Aksoy, F., (2019). Erdek Ballıpınar Köyü Ballıpınar (Meryem Ana) Kilisesi’nin Korunması ve Yeniden İşlevlendirilmesi. Uluslararası Hakemli Tasarım ve Mimarlık Dergisi, 18 (Sonbahar Kış Dönemi): 29- 57. Doi: 10.17365/Tmd.2019.3.5
- Bayraktar, N. (2002). Ardahanım, Bütün Yönleriyle Ardahan. İstanbul, Türkiye: Berfin Basın Yayın, s. 41
- Cantay, G. (1999). Ardahan’da Türk Mimarisi. İstanbul, Türkiye: Ardahan Valiliği Kültür Yayınları No-1, Ss. 18
- Çınar, H., Bulut, M., Yiğit, İ., (2018). Tarihi İpek Yolu’nun Kuzey Anadolu Güzergâhı. İçinde M. Bulut (Ed.), Medeniyetler Güzergahı İpek Yolu’nun Yeniden Doğuşu. 2. Baskı, İstanbul, Türkiye: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Yayınları, Ss. 123-150
- Demirel, F. ve Özçetin, Z., (2018). Celal Bayar Bulvarı Gürültü Haritalaması ve Karayolu Gürültüsünün Eği̇ti̇m Ve Sağlık Yapıları Özelinde Gürültü Etkilenme Analizi̇. Uluslararası Hakemli Tasarım ve Mimarlık Dergisi, 13(Kış İlkbahar Dönemi):47-91. Doi: 10.17365/Tmd.2018.1.5
- Demirel, E. (2012). Ardahan Yürüyüş Parkurları, Ardahan, Türkiye: Serhat Kalkınma Ajansı.
- Dı̇nçol, A.M. (1982). Hititlerden Önceki Anadolu. Ankara, Türkiye: Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi, Görsel Yayın 1, Ss. 12-16
- Doğruer, F.S., (2019). Zeugma Mozai̇k Müzesi̇ Mekânsal ve Yapısal Özelliklerinin Önleyici̇ Koruma Açısından İncelenmesi̇. Uluslararası Hakemli Tasarım ve Mimarlık Dergisi, 18 (Sonbahar Kış Dönemi):29- 57. Doi: 10.17365/Tmd.2019.3.2
- Erdoğan, M., (1968). Osmanlı Devrinde Anadolu Camilerinde Restorasyon Faaliyetleri, Vakıflar Dergisi, 7:149-205 Gündoğdu, H. (2000). Kaleler ve Kuleler Kenti Ardahan, Ardahan Valiliği Kültür Yayınları No: 4, Ankara, Türkiye: Ajans-Türk Basın ve Basım A.Ş., s. 37-43
- Gündoğdu, Ş. K. ve Kural, T., (2019). Bir Zamanlar Ardahan, Zafer Form Ofset Yayınevi
- Gündoğdu, Ş. K., (2021). Bir Zamanlar Ardahan II, Zafer Form Ofset Yayınevi
- Gürdal, E. ve Özgünler, S., (2016). Tarihi Yapıların Onarımında Doğal Taş Seçimi ve Kullanımı, Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları Dergisi, 16:27-35.
- Hasbay, U. ve Hattap, S., (2017). Doğal Taşlardaki Bozulma (Ayrışma) Türleri ve Nedenleri. Munzur Üniversitesi Bilim ve Gençlik Dergisi, 5(1):37-38
- Işık, M.E., Kuruşçu, A.O., (2018). Yapısal Titreşimlerin Kullanıcı Konforuna Etkisinin İncelenmesi. Harran Üniversitesi Mühendislik Dergisi, 3(1):20-34.
- Karahan, S., (2018). Dünyada ve Türkiye’de Doğal Taşlar, Ankara, Türkiye: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Fizibilite Etüdleri Daire Başkanlığı, Ss. 11
- Karakoyun Yaşar, E., (2022). Ardahan Kalesi Koruma Sorunları ve Yeniden Kullanım Önerisi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
- Kars İl Yıllığı, (1967). Ankara, Türkiye: Tisa Matbaacılık, s. 117
- Kazancı, N. ve Gürbüz, A., (2014). Jeolojik Miras Nitelikli Türkiye Doğal Taşları. Türkiye Jeoloji Bülteni, 57(1):19-44. Doi: 10.25288/Tjb.298752
- Kırzıoğlu, M.F. (1970). Kars İli ve Çevresinde Ermeni Mezalimi 1918-1920. Ankara, Türkiye: Kardeş Matbaası, s. 121 Meb, (2013). Taş Bozulmalarını Teşhis Etme. Ankara, Türkiye: İnşaat Teknolojisi, Ss. 22-24
- Oral Patacı, Ö., (2020). Ardahan'ın Tarihi Mimarisi: Türk Ve Çarlık Rus Dönemleri Yapılarına Toplu Bir Genel Bakış. Ardahan Üniversitesi İnsani Bilimler Ve Edebiyat Fakültesi Dergisi (Belgü), (5):27-87
- Öztürk, M.Z. ve Kılıç, H. (2018). Ardahan’da İklim Parametrelerindeki Değişimin Zamansal Analizi. Türk Coğrafya Dergisi, 70:37-43.
- Patacı, S. (2016). Ardahan Kale ve Kuleleri. İçinde S. Patacı (Ed.), Ardahan Kale ve Kuleleri. Ardahan, Türkiye: Serhat Kalkınma Ajansı Yayınları, Ss. 28-103
- Perker, Z.S. ve Akkuş, K., (2017). Bursa Yeşi̇l (Sultani̇ye) Medresesi̇ Malzeme Sorunları Ve Çözüm Önerileri̇: Bursa. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, 4(9):85-104. Doi:10.14744/Megaron.2019.37048
- Şener, Y.S., (2014). Ani Şehir Surları Korunma Sorunları ve Çözüme Yönelik Öneriler. Turkish Studies, 9(10): 977-990.
- Tırpan, A. A., (1990). Kilikya Tracheia’da Poligonal Taş Örgülü Duvarlar, XI. Türk Tarih Kongresi, 1, Ankara, Türkiye: Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ss. 405-424
- Torraca, G. (1988). Porous Bulding Materials, Materials Science for Architectural Conservation. ICROOM, 3, s. 8-13 Tuğlacı, P. (1985). Osmanlı Şehirleri. İstanbul, Türkiye: Milliyet Yayınları, Ss. 411
- Yüceer, N.S., (2015). Yapıda Çevre ve Enerji. Adana, Türkiye: Nobel, Ss. 64
- Zakar, L. Eyüpgiller, K.K. (2015). Mimari Restorasyon Koruma Teknik ve Yöntemleri, İstanbul. Türkiye: Ömür Matbaacılık Aş Yayını, s. 113
Öz
Çalışmanın amacı Ardahan Kalesi’nin koruma sorunlarını olası sebepleriyle birlikte tespit ederek çözüm önerileri geliştirmektir. Ardahan Kalesi ile ilgili koruma sorunlarının tespiti için 2019 yılından bu yana kalede farklı zamanlarda yapılan inceleme ve fotoğrafik belgeleme esas alınarak var olan hasar ve bozulmalar, olası sebepleriyle birlikte ortaya konmuştur. Bu anlamda Ardahan Kalesi’nde genel olarak yağmur ve kar sularının üstten duvar içine girmesi ve zeminden yükselen nemden kaynaklanan sorunlar; derz boşalması sebebiyle yapısal çatlak ve çökmeler; likenlerden kaynaklı problemler ve yoğun tuz probleminden kaynaklı olarak taşlarda beyazlıklar ve pudra biçiminde dökülmeler görülmüştür. Sonuç olarak, yapıdaki birçok sorun için öneriler yapılmakla birlikte iki ana başlık altında toplanabilecek yapısal hasarlara karşı hem zeminden hem de yapının üst kısmında drenaj ve uygun koruma önlemlerinin alınması büyük oranda ilerde karşılaşılabilecek daha önemli problemlerin önüne geçmesine yardımcı olacaktır.
Anahtar Kelimeler
Bozulma ve Hasar Kale Mimarisi Koruma Kültürel Miras Müdahale Kararları
Kaynakça
- Adam, J.P. (1989). Roman Building Materials and Techniques. Routledge, London And New York, Ss. 127
- Ahunbay, Z., (2009). Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon. 5. Baskı, İstanbul, Türkiye: Yem Yayın, Ss. 38-44
- Akyol, A.A., Eskı̇cı̇, B., Kadıoğlu, Y.K., (2013). Ankara Akköprü Arkeometrik Çalışmaları. Ankara Araştırmaları Dergisi, 1(1):1-19. Doi: 10.13113/Cedrus/20131684
- Anonim, (2020). http://www.eskiturkiye.net/2857/ardahan-kalesi#lg=0&slide=0 (E.T. 08.05.2020)
- Anonim, (2022). Ardahan İli 2021 Yılı Çevre Durum Raporu, ss. 16-17. Ardahan
- Bağbancı, Ö.K., Bağbancı, B., Aksoy, F., (2019). Erdek Ballıpınar Köyü Ballıpınar (Meryem Ana) Kilisesi’nin Korunması ve Yeniden İşlevlendirilmesi. Uluslararası Hakemli Tasarım ve Mimarlık Dergisi, 18 (Sonbahar Kış Dönemi): 29- 57. Doi: 10.17365/Tmd.2019.3.5
- Bayraktar, N. (2002). Ardahanım, Bütün Yönleriyle Ardahan. İstanbul, Türkiye: Berfin Basın Yayın, s. 41
- Cantay, G. (1999). Ardahan’da Türk Mimarisi. İstanbul, Türkiye: Ardahan Valiliği Kültür Yayınları No-1, Ss. 18
- Çınar, H., Bulut, M., Yiğit, İ., (2018). Tarihi İpek Yolu’nun Kuzey Anadolu Güzergâhı. İçinde M. Bulut (Ed.), Medeniyetler Güzergahı İpek Yolu’nun Yeniden Doğuşu. 2. Baskı, İstanbul, Türkiye: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Yayınları, Ss. 123-150
- Demirel, F. ve Özçetin, Z., (2018). Celal Bayar Bulvarı Gürültü Haritalaması ve Karayolu Gürültüsünün Eği̇ti̇m Ve Sağlık Yapıları Özelinde Gürültü Etkilenme Analizi̇. Uluslararası Hakemli Tasarım ve Mimarlık Dergisi, 13(Kış İlkbahar Dönemi):47-91. Doi: 10.17365/Tmd.2018.1.5
- Demirel, E. (2012). Ardahan Yürüyüş Parkurları, Ardahan, Türkiye: Serhat Kalkınma Ajansı.
- Dı̇nçol, A.M. (1982). Hititlerden Önceki Anadolu. Ankara, Türkiye: Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi, Görsel Yayın 1, Ss. 12-16
- Doğruer, F.S., (2019). Zeugma Mozai̇k Müzesi̇ Mekânsal ve Yapısal Özelliklerinin Önleyici̇ Koruma Açısından İncelenmesi̇. Uluslararası Hakemli Tasarım ve Mimarlık Dergisi, 18 (Sonbahar Kış Dönemi):29- 57. Doi: 10.17365/Tmd.2019.3.2
- Erdoğan, M., (1968). Osmanlı Devrinde Anadolu Camilerinde Restorasyon Faaliyetleri, Vakıflar Dergisi, 7:149-205 Gündoğdu, H. (2000). Kaleler ve Kuleler Kenti Ardahan, Ardahan Valiliği Kültür Yayınları No: 4, Ankara, Türkiye: Ajans-Türk Basın ve Basım A.Ş., s. 37-43
- Gündoğdu, Ş. K. ve Kural, T., (2019). Bir Zamanlar Ardahan, Zafer Form Ofset Yayınevi
- Gündoğdu, Ş. K., (2021). Bir Zamanlar Ardahan II, Zafer Form Ofset Yayınevi
- Gürdal, E. ve Özgünler, S., (2016). Tarihi Yapıların Onarımında Doğal Taş Seçimi ve Kullanımı, Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları Dergisi, 16:27-35.
- Hasbay, U. ve Hattap, S., (2017). Doğal Taşlardaki Bozulma (Ayrışma) Türleri ve Nedenleri. Munzur Üniversitesi Bilim ve Gençlik Dergisi, 5(1):37-38
- Işık, M.E., Kuruşçu, A.O., (2018). Yapısal Titreşimlerin Kullanıcı Konforuna Etkisinin İncelenmesi. Harran Üniversitesi Mühendislik Dergisi, 3(1):20-34.
- Karahan, S., (2018). Dünyada ve Türkiye’de Doğal Taşlar, Ankara, Türkiye: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Fizibilite Etüdleri Daire Başkanlığı, Ss. 11
- Karakoyun Yaşar, E., (2022). Ardahan Kalesi Koruma Sorunları ve Yeniden Kullanım Önerisi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
- Kars İl Yıllığı, (1967). Ankara, Türkiye: Tisa Matbaacılık, s. 117
- Kazancı, N. ve Gürbüz, A., (2014). Jeolojik Miras Nitelikli Türkiye Doğal Taşları. Türkiye Jeoloji Bülteni, 57(1):19-44. Doi: 10.25288/Tjb.298752
- Kırzıoğlu, M.F. (1970). Kars İli ve Çevresinde Ermeni Mezalimi 1918-1920. Ankara, Türkiye: Kardeş Matbaası, s. 121 Meb, (2013). Taş Bozulmalarını Teşhis Etme. Ankara, Türkiye: İnşaat Teknolojisi, Ss. 22-24
- Oral Patacı, Ö., (2020). Ardahan'ın Tarihi Mimarisi: Türk Ve Çarlık Rus Dönemleri Yapılarına Toplu Bir Genel Bakış. Ardahan Üniversitesi İnsani Bilimler Ve Edebiyat Fakültesi Dergisi (Belgü), (5):27-87
- Öztürk, M.Z. ve Kılıç, H. (2018). Ardahan’da İklim Parametrelerindeki Değişimin Zamansal Analizi. Türk Coğrafya Dergisi, 70:37-43.
- Patacı, S. (2016). Ardahan Kale ve Kuleleri. İçinde S. Patacı (Ed.), Ardahan Kale ve Kuleleri. Ardahan, Türkiye: Serhat Kalkınma Ajansı Yayınları, Ss. 28-103
- Perker, Z.S. ve Akkuş, K., (2017). Bursa Yeşi̇l (Sultani̇ye) Medresesi̇ Malzeme Sorunları Ve Çözüm Önerileri̇: Bursa. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, 4(9):85-104. Doi:10.14744/Megaron.2019.37048
- Şener, Y.S., (2014). Ani Şehir Surları Korunma Sorunları ve Çözüme Yönelik Öneriler. Turkish Studies, 9(10): 977-990.
- Tırpan, A. A., (1990). Kilikya Tracheia’da Poligonal Taş Örgülü Duvarlar, XI. Türk Tarih Kongresi, 1, Ankara, Türkiye: Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ss. 405-424
- Torraca, G. (1988). Porous Bulding Materials, Materials Science for Architectural Conservation. ICROOM, 3, s. 8-13 Tuğlacı, P. (1985). Osmanlı Şehirleri. İstanbul, Türkiye: Milliyet Yayınları, Ss. 411
- Yüceer, N.S., (2015). Yapıda Çevre ve Enerji. Adana, Türkiye: Nobel, Ss. 64
- Zakar, L. Eyüpgiller, K.K. (2015). Mimari Restorasyon Koruma Teknik ve Yöntemleri, İstanbul. Türkiye: Ömür Matbaacılık Aş Yayını, s. 113
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Mimarlık |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Ağustos 2023 |
| Kabul Tarihi | 29 Haziran 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 |
Artium is an OAJ supported by Hasan Kalyoncu University
Open access articles in Artium are licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDeriatives 4.0 International License (CC BY-NC-ND 4.0).
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/