Belgi Dergisi

Öz

Öğretmenliğin günümüzdeki gibi profesyonel bir meslek kimliği kazanması için belirli bir tarihsel süreç gerçekleşmiştir. Müstakil anlamda öğretmen yetiştiren kurumların varlığı 1700’lü yıllara dayanmaktadır. Türkiye tarihinde ise 1848 itibariyle öğretmen okulları açılmaya başlanmış ve bu okullar Osmanlı coğrafyasında yaygınlaştırılmış, çeşitli değişiklikler geçirerek Cumhuriyet döneminde de varlıklarını sürdürmüşlerdir. Yalnız öğretmen yetiştirme işi ve öğretmenlerin sayısı tarihsel süreçte bir sorun olarak ortaya çıkmıştır. Bu nedenle kimi zaman niceliği artırmak, kimi zaman politik veya ekonomik sebepler dolayısıyla kısa vadeli olarak farklı kaynaklardan öğretmen alınmıştır. Cumhuriyet döneminde yedek subay öğretmenler, vekil öğretmenler, barış gönüllüleri, farklı fakültelerden mezun olanlara formasyon vererek yada formasyonsuz olarak öğretmen olma hakkının tanınması, mektupla öğretmen yetiştirme, hızlandırılmış program uygulama, bu farklı kaynaklar içerisinde sayılabilir.
Mevcut çalışmada Türkiye eğitim tarihinde bir yer tutan mektupla öğretmen yetiştirmeye değinilecektir. Mektupla öğretmen yetiştirme, 1974 yılında dönemin hükümeti tarafından üniversite kapısında bekleyen öğrencilere yükseköğrenim hakkı vermek amacıyla başlatıldığı öne sürülmüş ve bu bağlamda milli eğitime bağlı okullarda uygulamaya başlanılmıştır. Mektupla öğrenimi 1974 yılında kurulan Mektupla Öğretim Merkezi yürütmüştür. Merkez mektupla öğretim yapan her derecedeki öğretim kurumlarına yardımcı olmak ve yaygın öğretim yapmak amacıyla Milli Eğitim Bakanlığına bağlı olarak kurulmuştur. Merkezin idari yapısı müdür, müdür başyardımcısı, müdür yardımcıları, bölüm başkanları, şube müdürleri, memur ve diğer görevlilerden oluşturulmuştur. Ayrıca Öğretim Araçları Hazırlama ve Geliştirme, Eğitim ve Öğretim, Planlama ve Araştırma, Teknik ve İdari Hizmetler olmak üzere dört bölüme ayrılmıştır. Sistemin işleyişi ile ilgili gerekli kanuni düzenlemeler 1975 yılında yapılmıştır. Bu bağlamda Mektupla Öğretim Merkezi Kuruluş ve Çalışma Yönetmeliği ve Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı Mektupla Öğretim Yapan Yüksek Okullar Geçici Genel Yönetmeliği yayımlanmıştır. Uygulama sadece Milli Eğitim Bakanlığına bağlı okullarda gerçekleştirilmiş, üniversiteler de sistemin içerisine dâhil edilmek istense bu konuda ilerleme kaydedilememiştir.
Mektupla öğretimdeki öğrenciler ile normal öğretimdeki öğrenciler arasında statü farkı olmamıştır. Mektupla öğretim; eğitim enstitüleri, Kız Teknik Yüksek Öğretmen Okulu, Erkek Teknik Yüksek Öğretmen Okulu, Ticaret ve Turizm Yüksek Öğretmen Okulunda yürütülmüştür. Bu okulların normal müfredatları ile mektupla öğretim yapanların takip edeceği müfredat arasında bir fark olmamıştır. Fakat mektupla öğretim öğrencilere gönderilen ders notları ile yürütülmüş, yaz aylarında ise öğrencilerin kayıtlı oldukları kurumlarda danışman öğretmenleri koordinasyonuyla yaz uygulamaları gerçekleştirilmiştir. Yaz uygulamaları öğrencilerin kendi alanları ile ilgili yazın yüz yüze gerçekleştirilen öğretim faaliyetleridir.
Mektupla öğretimin eğitim enstitülerinin matematik, Türkçe, sosyal bilgiler, fen, yabancı dil, müzik, resim-iş, beden eğitimi bölümlerinde, Kız Teknik Yüksek Öğretmen Okulunda giyim, nakış, el sanatları ve çiçek, aile ekonomisi ve beslenmesi, çocuk gelişimi ve eğitimi, Erkek Teknik Yüksek Öğretmen Okulunda tesviye, demir, elektrik, elektronik, sıhhi tesisat, Ticaret-Turizm Yüksek Öğretmen Okulunda işletme muhasebesi, büro idaresi, turizm, ön lisans okullarında ise kooperatifçilik, sigortacılık, bankacılık, turizm işletmeciliği bölümlerinde yapılması planlanmıştır. Fakat teknik okullara bir öğretim yılı öğrenci alınmıştır. Eğitim enstitülerine öğrenci alımı bir süre daha devam etmiştir.
Mektupla öğretim uygulaması süreci içerisinde çeşitli aksaklıklar olmuş, ders notları öğrencilere geç ulaşmış, bazen hatalı notlar gitmiştir. Sisteme kayıtlı öğrenciler bu durumdan şikâyetçi olmuşlardır. Ayrıca öğrenciler sınav usulünden de şikâyetlerini de dile getirmişlerdir. 1975 yılında Yaygın Yükseköğretim Kurumunun (YAYKUR) faaliyete geçirilmesi ile birlikte mektupla öğretim buraya devredilmiştir. 1976 itibariyle ise mektupla öğretime öğrenci alınmayarak bu sistemin bitişi yönünde bir hamle yapılmıştır.