Öz
In the literature of the basic field of architecture, it has been determined that the concept of "Task Lighting" does not have a comprehensive definition, it is not included in the majority of dictionaries specific to the discipline of architecture, and other concepts can be used instead of it. This situation can lead to confusion of meaning, especially in scientific writings. In this study, it is hypothesized that this concept can be analyzed through its relationship with other lighting types and explained together with its essential features.
In the process of the study, firstly, how the concept of "Task Lighting" is defined in the literature was discussed, and for this purpose, the sources where lighting types are defined were analyzed. The data obtained were evaluated by Rodgers' developmental concept analysis and Walker and Avant's concept analysis method. In the process, it was aimed to discuss the information continuously in order to make a comprehensive and accurate definition, and for this reason, the grounded theory method was utilized, which offers an important perspective on the expression of concepts. As a result of the study, it was understood that the types of lighting examined can be used interchangeably and can contain the definitional equivalents of each other. Another result is that the definitions of lighting are based on the most prominent features of these lighting types. As a result of the study, it was seen that "Task Lighting" has the characteristics of being oriented towards a specific function, being user-oriented, facilitating the completion of functions, improving visual perception and making dangerous situations visible. Another feature of this type of lighting is that it is business and user-oriented and is used in professional/personal workspaces and commercial areas.
Anahtar Kelimeler
Architecture Terminology Lighting Task Lighting Concept Analysis
Kaynakça
- Akgün Çıtak, E., Uysal, G. (2012). Kavram Analizi: Eleştirel Düşünme. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 9(3), 3-9.
- Atalay, E. (2004). İç Mekânda Bitkiler ve Plastik Ögelerin Tasarımında Işık ve Renk. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/510043
- Aydan, S. (2018a). İhbarcılık: Bir Kavram Analizi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15 (41), 78-100. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mkusbed/issue/36823/339366
- Aydan, S. (2018b). Sağlık Hizmeti Araştırmalarında Kavram Analizi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 21 (3), 551-562. https://dergipark.org.tr/en/pub/hacettepesid/issue/39661/469807
- Aydoğdu, Ö. (2021). Kavram Analizi Çalışması: “Anımsama”. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 14 (2), 104-109. doi: 10.46414/yasad.897661
- Bahçalı, D. (2020). Mekânsal Bir Terimin Tanımlanmasında Yöresel İfade ve Kullanım Farklılıklarının Etkisi: “Hayat”. Avrasya Terim Dergisi, 8 (1), 18-34. doi: 10.31451/Ejatd.705823
- Bayrak, C. (2013). Hastane Sirkülasyon Alanlarında Görsel Konfor Açısından Aydınlatmanın Araştırılması. Yüksek Lisans Tezi. Haliç Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/89120
- Beratoğlu, T. (2016). İç Mekân Yapay Aydınlatma Tasarımında Oled Uygulamaları. Yüksek Lisans Tezi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Fakültesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/209657
- Botes, A. (2002). Concept Analysis: Some Limitations And Possible Solutions. Curationis, 25 (3), 23-7. doi: 10.4102/curationis.v25i3.779
- Creswell, J. W. (2021). Nitel Araştırma Yöntemleri: Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni (6. Baskı). Ankara: Siyasal.
- Çolak, Ç. (2021). Türkçe Kamu Yönetimi Terminolojisinde Kronik Bir Sorun: İdare / Yönetim Ayrımının Eksikliği. Avrasya Terim Dergisi, 9 (2), 27-38. doi: 10.31451/ejatd.885515
- Demir, T. (2022). Orta Amerika, Güneydoğu Asya ve Doğu Afrika Bölgelerinin İsimlendirilmesi ve Sınırlarının Tespit Edilmesi Sorunu. Avrasya Terim Dergisi, 10 (2), 40-50. doi: 10.31451/ejatd.1143507
- Gezersu, A. (2019). Yeşil Ofislerde Aydınlatma Sistemleri. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi/Güzel Sanatlar Enstitüsü, İstanbul. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/487848
- Göker, K. M. (2002). “İç Mimarlık-Tasarım”da Aydınlatma; İlke-Sistem-Tasarım Bağıntısı. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi/Güzel Sanatlar Enstitüsü, İstanbul. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/489698
- Göler, S. (2009). Biçim, Renk, Malzeme, Doku ve Işığın Mekân Algısına Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Fakültesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/211238
- Gürel Ulusan, N. (2012). Eğitim Yapılarının Enerji Etkin Aydınlatma Açısından İncelenmesi: Kağıthane Anadolu Lisesi Örneği. Sanatta Yeterlilik Tezi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/210455
- Jukanovıc, A. (2018). Architectural Lighting Design A Practical Guide. Wiltshire: The Crowood.
- Kanca, H. G. (2013). Alışveriş Merkezlerindeki Yapay Aydınlatmanın Niceliksel ve Niteliksel Özelliklerinin Değerlendirilmesi: Trabzon Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/479685
- Kaya, N., Turan, N. (2017). Hemşirelik Biliminde Kavram Analizi. Türkiye Klinikleri Journal of Nursing Sciences, 9(2). doi: 0.5336/nurses.2016-51198
- Kılıçaslan, U. G. (2011). Aydınlatma Tasarımı Kriterlerinin Hastane Mekânlarında İrdelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/210539 Kulak Torun, F., Altuncu, D. D. (2022). Acil Servis Birimlerinde Yapay Aydınlatma Tasarımının Değerlendirilmesi ve Öneriler: Denizli Örneği. Mimarlık ve Yaşam, 7 (1), 203-219. doi: 10.26835/my.1027244
- Marangoz, E. (2018). İç Mimaride Aydınlatmanın Tanımı ve Ofis Mekânlarında Aydınlatma Kriterlerinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Haliç Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/88933
- Öktem, S. (2015). Ev Dekorasyon Mağazalarında Uygulanan Aydınlatma Tasarım İlkeleri ve Örnek Mağaza İncelemesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi/ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/639446
- Özkum, E. (2011). Doğal ve Yapay Aydınlatmanın İnsan Psikolojisi Üzerindeki Etkileri. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi/Güzel Sanatlar Enstitüsü, İstanbul. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/488512
- Seyidoğlu, H. (2020). Bilimsel Araştırma ve Yazma El Kitabı (12.Baskı). İstanbul: Güzem Can.
- Sirel, Ş. (1992). Aydınlığın Niteliği, İstanbul: Y.F.U. Yayın No: 4.
- Şahin, D. (2012). Aydınlatma Tasarımının Kullanıcı Üzerindeki Fizyolojik ve Psikolojik Etkileri Açısından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/644367
- Taşdelen, D. Ç. (2020). Aydınlatma Tasarımı İlkeleri ve İç Mimari Projelendirme Sürecindeki Yerinin Farklı Fonksiyondaki İç Mekân Modelleri Üzerinden Analizi. Doktora Tezi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. https://acikerisim.msgsu.edu.tr/xmlui/handle/20.500.14124/973
- Temel, H. (2010). Yapay Aydınlatma – Vitrin İşlevi İlişkisi; Giyim Mağazaları Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/481120
- Tırak Hızal, K. (2021). Odun Anatomisi Kitaplarında Yaşanılan Terim Karmaşası. Avrasya Terim Dergisi, 9 (2), 12-26. doi: 10.31451/ejatd.911299
- Tutkunlar, S. (2014). Poliklinik Odalarındaki Yapay Aydınlatma Koşullarının Tıp Personelinin Görsel Performansı Üzerindeki Etkileri: Maslak Acıbadem Hastanesi Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Bahçeşehir Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/60190
- Yalçın, A. (2017). Bilimsel Çalışmalarda Kavram Oluşturma ve Sözsüz İletişim Kavramları Üzerine. Avrasya Terim Dergisi, 5 (2), 74-79. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ejatd/issue/37231/429702
- Walker, L. O. ve Avant, K. C. (2014). Strategies for theory construction in nursing. Fifth edition. Norwalk, appleton-century-crofts. London: Pearson.
Öz
Mimarlık temel alanı literatüründe, “Görev Aydınlatması” kavramının; kapsamlı bir tanımının yapılmamış olduğu, mimarlık disiplinine özgü sözlüklerin büyük çoğunluğunda yer almadığı ve kendisi yerine başka kavramlar kullanılabildiği tespit edilmiştir. Bu durum, özellikle bilimsel yazılarda anlam karmaşasına yol açabilmektedir. Çalışmada bu kavramın, diğer aydınlatma türleri ile olan ilişkisi üzerinden analiz edilip, temel özellikleri ile birlikte açıklanabileceği hipotezi öne sürülmüştür.
Çalışmada öncelikle “Görev Aydınlatması” kavramının literatürde nasıl tanımlandığı ele alınmış, bu amaçla aydınlatma türlerinin tanımlandığı kaynaklar analiz edilmiştir. Elde edilen veriler, Rodgers’ın gelişimsel kavram analizi ile Walker ve Avant’ın kavram analizi yöntemiyle değerlendirilmiştir. Süreçte kapsamlı ve doğru bir tanımlama yapabilmek için bilgilerin devamlı olarak tartışılması amaçlanmış, bu sebeple kavramların ifade edilmesi noktasında önemli bir bakış açısı sunan gömülü teori yönteminden faydalanılmıştır. Değerlendirme sürecinde, incelenen aydınlatma türlerinin birbirleri yerine kullanılabildiği ve birbirlerinin tanımsal karşılıklarını kendi bünyelerinde barındırabildiği anlaşılmıştır. Ulaşılan diğer sonuç ise yapılan aydınlatma tanımlamalarının, bu aydınlatma türlerinin en belirgin özellikleri üzerinden gerçekleştirildiğidir. Çalışma sonucunda “Görev Aydınlatması”nın; belirli bir işleve yönelik olma, kullanıcı odaklı olma, işlevlerin tamamlanmasını kolaylaştırma, görsel algılamayı iyileştirme ve tehlikeli durumları görünür kılma özelliklerine sahip olduğu görülmüştür. Bu aydınlatma türünün bir başka özelliği de iş ve kullanıcı odaklı olması ve profesyonel/kişisel çalışma alanları ile ticari alanlarda kullanılmasıdır.
Anahtar Kelimeler
Mimari Terminoloji Aydınlatma Görev Aydınlatması Kavram Analizi
Kaynakça
- Akgün Çıtak, E., Uysal, G. (2012). Kavram Analizi: Eleştirel Düşünme. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 9(3), 3-9.
- Atalay, E. (2004). İç Mekânda Bitkiler ve Plastik Ögelerin Tasarımında Işık ve Renk. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/510043
- Aydan, S. (2018a). İhbarcılık: Bir Kavram Analizi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15 (41), 78-100. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mkusbed/issue/36823/339366
- Aydan, S. (2018b). Sağlık Hizmeti Araştırmalarında Kavram Analizi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 21 (3), 551-562. https://dergipark.org.tr/en/pub/hacettepesid/issue/39661/469807
- Aydoğdu, Ö. (2021). Kavram Analizi Çalışması: “Anımsama”. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 14 (2), 104-109. doi: 10.46414/yasad.897661
- Bahçalı, D. (2020). Mekânsal Bir Terimin Tanımlanmasında Yöresel İfade ve Kullanım Farklılıklarının Etkisi: “Hayat”. Avrasya Terim Dergisi, 8 (1), 18-34. doi: 10.31451/Ejatd.705823
- Bayrak, C. (2013). Hastane Sirkülasyon Alanlarında Görsel Konfor Açısından Aydınlatmanın Araştırılması. Yüksek Lisans Tezi. Haliç Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/89120
- Beratoğlu, T. (2016). İç Mekân Yapay Aydınlatma Tasarımında Oled Uygulamaları. Yüksek Lisans Tezi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Fakültesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/209657
- Botes, A. (2002). Concept Analysis: Some Limitations And Possible Solutions. Curationis, 25 (3), 23-7. doi: 10.4102/curationis.v25i3.779
- Creswell, J. W. (2021). Nitel Araştırma Yöntemleri: Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni (6. Baskı). Ankara: Siyasal.
- Çolak, Ç. (2021). Türkçe Kamu Yönetimi Terminolojisinde Kronik Bir Sorun: İdare / Yönetim Ayrımının Eksikliği. Avrasya Terim Dergisi, 9 (2), 27-38. doi: 10.31451/ejatd.885515
- Demir, T. (2022). Orta Amerika, Güneydoğu Asya ve Doğu Afrika Bölgelerinin İsimlendirilmesi ve Sınırlarının Tespit Edilmesi Sorunu. Avrasya Terim Dergisi, 10 (2), 40-50. doi: 10.31451/ejatd.1143507
- Gezersu, A. (2019). Yeşil Ofislerde Aydınlatma Sistemleri. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi/Güzel Sanatlar Enstitüsü, İstanbul. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/487848
- Göker, K. M. (2002). “İç Mimarlık-Tasarım”da Aydınlatma; İlke-Sistem-Tasarım Bağıntısı. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi/Güzel Sanatlar Enstitüsü, İstanbul. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/489698
- Göler, S. (2009). Biçim, Renk, Malzeme, Doku ve Işığın Mekân Algısına Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Fakültesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/211238
- Gürel Ulusan, N. (2012). Eğitim Yapılarının Enerji Etkin Aydınlatma Açısından İncelenmesi: Kağıthane Anadolu Lisesi Örneği. Sanatta Yeterlilik Tezi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/210455
- Jukanovıc, A. (2018). Architectural Lighting Design A Practical Guide. Wiltshire: The Crowood.
- Kanca, H. G. (2013). Alışveriş Merkezlerindeki Yapay Aydınlatmanın Niceliksel ve Niteliksel Özelliklerinin Değerlendirilmesi: Trabzon Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/479685
- Kaya, N., Turan, N. (2017). Hemşirelik Biliminde Kavram Analizi. Türkiye Klinikleri Journal of Nursing Sciences, 9(2). doi: 0.5336/nurses.2016-51198
- Kılıçaslan, U. G. (2011). Aydınlatma Tasarımı Kriterlerinin Hastane Mekânlarında İrdelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/210539 Kulak Torun, F., Altuncu, D. D. (2022). Acil Servis Birimlerinde Yapay Aydınlatma Tasarımının Değerlendirilmesi ve Öneriler: Denizli Örneği. Mimarlık ve Yaşam, 7 (1), 203-219. doi: 10.26835/my.1027244
- Marangoz, E. (2018). İç Mimaride Aydınlatmanın Tanımı ve Ofis Mekânlarında Aydınlatma Kriterlerinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Haliç Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/88933
- Öktem, S. (2015). Ev Dekorasyon Mağazalarında Uygulanan Aydınlatma Tasarım İlkeleri ve Örnek Mağaza İncelemesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi/ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/639446
- Özkum, E. (2011). Doğal ve Yapay Aydınlatmanın İnsan Psikolojisi Üzerindeki Etkileri. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi/Güzel Sanatlar Enstitüsü, İstanbul. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/488512
- Seyidoğlu, H. (2020). Bilimsel Araştırma ve Yazma El Kitabı (12.Baskı). İstanbul: Güzem Can.
- Sirel, Ş. (1992). Aydınlığın Niteliği, İstanbul: Y.F.U. Yayın No: 4.
- Şahin, D. (2012). Aydınlatma Tasarımının Kullanıcı Üzerindeki Fizyolojik ve Psikolojik Etkileri Açısından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/644367
- Taşdelen, D. Ç. (2020). Aydınlatma Tasarımı İlkeleri ve İç Mimari Projelendirme Sürecindeki Yerinin Farklı Fonksiyondaki İç Mekân Modelleri Üzerinden Analizi. Doktora Tezi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. https://acikerisim.msgsu.edu.tr/xmlui/handle/20.500.14124/973
- Temel, H. (2010). Yapay Aydınlatma – Vitrin İşlevi İlişkisi; Giyim Mağazaları Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/481120
- Tırak Hızal, K. (2021). Odun Anatomisi Kitaplarında Yaşanılan Terim Karmaşası. Avrasya Terim Dergisi, 9 (2), 12-26. doi: 10.31451/ejatd.911299
- Tutkunlar, S. (2014). Poliklinik Odalarındaki Yapay Aydınlatma Koşullarının Tıp Personelinin Görsel Performansı Üzerindeki Etkileri: Maslak Acıbadem Hastanesi Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Bahçeşehir Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/60190
- Yalçın, A. (2017). Bilimsel Çalışmalarda Kavram Oluşturma ve Sözsüz İletişim Kavramları Üzerine. Avrasya Terim Dergisi, 5 (2), 74-79. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ejatd/issue/37231/429702
- Walker, L. O. ve Avant, K. C. (2014). Strategies for theory construction in nursing. Fifth edition. Norwalk, appleton-century-crofts. London: Pearson.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | İç Mimarlık , Mimari Tasarım, Mimarlık (Diğer) |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Nisan 2024 |
| Gönderilme Tarihi | 5 Kasım 2023 |
| Kabul Tarihi | 5 Şubat 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024 Cilt: 9 Sayı: 1 |
