Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi

Öz

“Kafatasına şekil verme” geleneği uygarlık tarihinin oldukça ilginç ve bir o kadar da eski uygulamalarından bir tanesidir. Tarih boyunca farklı kültürlere mensup topluluklar tarafından benimsenen bu uygulama geniş bir coğrafi alana yayılma imkânı bulmuştur. Erken Avrasya göçebelerinin yaşam sahalarında açılan kurganlarda şekillendirilmiş kafataslı iskeletlerin bulunması, geleneğin bozkırlılar arasındaki mevcudiyetinin sorgulanmasına neden olmuştur. Orta Asya’da İskit dönemine tarihlenen bu tür bulguların Sarmat çağında bir hayli arttığı görülmektedir. Tarihçilikte ‘Kavimler Göçü’ olarak adlandırılan hareketler paralelinde Doğu ve Orta Avrupa’ya sıçrayan bu geleneğin hızlı bir şekilde buralarda da yayıldığı anlaşılmaktadır. Pek çok bilim adamı, Macar sahası başta olmak üzere 4. ve 5. yüzyıllardan itibaren Doğu ve Orta Avrupa’da artış gösteren bu geleneğin taşıyıcısı olarak Hunları göstermiştir. Bu incelememizde uygulamaya dair açıklamalarda bulunarak, bu geleneğin bozkırlılarla, özellikle de Hunlarla, alakasını irdelemeye çalışacağız. İncelememizde Hunların harekât sahası dâhilinde açılan mezarlardan çıkarılan kafataslarına dair sayısal veriler sunularak bunlar hakkında öne sürülen fikirler tartışmaya açılacaktır. Konuya dair Batılı literatürde bir hayli yekûn oluşturan ve son yıllarda yeniden popülerlik kazanan konu, Hunların kültürel hayatı bakımından da önem arz etmektedir. Avrupa’da Hun hâkimiyetinin çözülmeye başlamasından itibaren şekillendirilmiş kafatası örnekleri azalmış ve ender rastlanan bulgular genel olarak kadın mezarlarında yoğunlaşmıştır. Bu durum ağırlıklı olarak kafatası şekillendirme Doğu Avrupa’da Kafatası Şekillendirme Geleneği ve Batı Hunları geleneğini Hunların soylu kadınları arasında aramamıza neden olmuştur.