Öz
Günümüz kentlerinde bir “yapılaşma kültürü” haline gelen çok katlı konut oluşumları gelişim dinamiklerinin etkisiyle yerele özgü bir kolektif yaşam desenini yansıtmaktadır. Bu bağlamda çok katlı konutta belirli bir süreçte mekânsal hiyerarşiyi ortaya çıkarmak, geçmiş ve gelecek arasındaki farkları ve güncel olanı okumaya/tanımlamaya imkân verebilir. Bu bağlamda çalışmanın amacı kolektif yaşam biçimini, hakim yapı kültürü olan çok katlı konut yapıları üzerinden değerlendirmektir. Bu amaç doğrultusunda kolektif yaşam tarzının bir unsuru olan modern çok katlı konutun değişimi ve geçmişten taşıdığı izlerin ortaya çıkarılması hedeflenmiştir. Önemli kırılma noktalarına sahip kentin makro ve mikro ölçekte değişimleri ve yansımalarının izi ile mekânsal örüntü ortaya konulmak istendiğinden çalışmada mekan dizimsel yöntemler ve alan dağılım tespiti yöntemi kullanılarak konut planları analiz edilmiştir. Yapılan çalışma sonucunda Diyarbakır kentinde çok katlı konutun değişimleri üç farklı periyodu işaret etmektedir. Bu periyotlar içerisinde ilk oluşan çok katlı konut planları ile geleneksel konut kurgusu arasında bir bağ olduğu, ikinci periyotta değişimin başladığı, son periyotta ise “türdeşleşmeye” doğru benzer değerler aldığı mahremiyet ve mekânsal kurgunun kaybolan ve ilave edilen işlev alanları ile farklılaştığı tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Diyarbakır kentsel gelişimi çok katlı konut mekan dizim Agraph Depthmap
Kaynakça
- Arslan, R. (1999). Diyarbakır Kentinin Tarihi ve Bugünkü Konumu. Ş. Beysanoğlu , M. E. Koz, ve E. N. İşli (Ed.), Diyarbakır Müze Şehir. Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık: Istanbul, ss. 80-107.
- Atlı, M. (2014). Herkesin Bildiği Kimsenin Bilmediği:Hepsi Diyarbakır. İletişim: İstanbul.
- Bafna, S. (2003). Space Syntax: a brief introduction to its logic and analytical techniques. Environment and Behavior, 35(1), 17-29.
- Bağlı, M., ve Binici, A. (2005). Kentleşme Tarihi ve Diyarbakır Kentsel Gelişimi. Bilimadamı Yayınları: Ankara.
- Balamir, M. (1994). Kira Evi’nden Kat Evleri’ne apartmanlaşma: bir zihniyet dönüşümü tarihçesinden kesitler. Mimarlık Dergisi, 260, 29-33.
- Baudrillard, J. (2013). Tüketim Toplumu Söylenceleri/Yapıları. Ayrıntı: İstanbul.
- Beysanoğlu, Ş. (2001). Anıtları ve Kitabeleri ile Diyarbakır Tarihi Cumhuriyet Dönemi (Cilt 3). Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sanat Yayınları: Diyarbakır.
- Bocock, R. (2014). Tüketim. Dost: Ankara
- Boratav, K. (2012). Türkiye İktisat Tarihi. İmge Kitabevi: Ankara
- Bozdoğan, S. (2008). Modernizm ve Ulusun İnşası: Erken Cumhuriyet Türkiyesi'nde Mimari Kültür. Metis Yayınları: İstanbul
- Gölcük, A. (2010). Kentsel Planlama Sürecinde Kent Formundaki Değişimlerin Diyarbakır Kenti Örneğinde Araştırılması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
- Görgülü, T. (2017). Apartman tipolojisinde geçmişten bugüne; kira apartmanından “rezidans’a” geçiş. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, (14), 165-178.
- Gür, Ş. Ö. (1989). 80li yıllarda apartman örnekleri. Mimarlık Dergisi, 27(233), 62-65.
- Halifeoğlu, F. M., & Dalkılıç, N. (2011). Diyarbakır'da 1950-1970 döneminde inşa edilen idari yapılar. Mimarlık Dergisi, 361, 43-50.
- Hillier, B., and Hanson, J. (2001). The Social Logic of Space. e-kitap: Cambridge University Press: Cambridge.
- İnce Güney, Y. (2007). Analyzing Visibility Structures in Turkish Domestic Spaces. İstanbul: 6th International Space Syntax Symposium, (8),038- 38(12).
- Keser, İ. (2011). Göç ve Zor: Diyarbakır Örneğinde Göç ve Zorunlu Göç. Ütopya Yayınevi: Ankara.
- Keyman, E. F., ve Koyuncu Lorasdağı, B. (2010). Kentler: Anadolu’nun Dönüşümü, Türkiye'nin Geleceği. Doğan Kitap: İstanbul.
- Kılıç, H., & Ayataç, H. (2019). Konut sunum biçimlerinin İstanbul'un sosyokültürel ve mekansal değişimine etkileri. Megaron, (14), 109-121.
- Koca, D. (2012). Türkiye'de 2000 Sonrası Toplu Konut Üretimine Genel Bir Bakış. A. Cengizkan, A. d. İnan, ve N. M. Cengizkan (Ed.), Zeki Sayar'a Armağan Dizisi: Türkiye Mimarlığı ve Eleştiri, TMMOB Mimarlar Odası: Ankara, ss.43-52.
- Manum, B. (2006). Apartment Layouts and Domestic Life; The Interior Space and its Usability, A Study of Norwegian Apartments Built in the Period 1930 - 2005. PhD Thesis, The Oslo School of Architecture and Design, Oslo.
- Miller, G. (2012). Tüketimin Evrimi: Cinsiyet, Statü ve Tüketim. Alfa/Bilim Yayınları: İstanbul.
- Odabaşı, Y. (2013). Tüketim Kültürü: Yetinen Toplumdan Tüketen Topluma. Sistem Yayıncılık: İstanbul.
- Öncel, A. D. (2014). Apartman: Galata’da Yeni Bir Konut Tipi. Kitap: İstanbul.
- Özer, A. (2011). Göç ve Kentleşme Kıskacında Bir Kent: Diyarbakır. Necdet Adabağ ve Diğerleri (Haz.), Tüm Yönleriyle Diyarbakır, 2, 271-288.
- Peponis, J. (2005, April). Spatial construction of meaning: Four Papers Formulation. The Journal Of Architecture, 10(2), 119-133.
- Samur, H. (2011). Avrupalılaşma Süreci ve Kürtler: Diyarbakır Özelinde 2000'lerin Analizi. Nobel Kitabevi: Adana.
- Sevinç, A. (2001). GAP'ta İmar Uygulamaları ve Diyarbakır Örneği, Habitat 2'nin 5. Yılında GAP'ta Yerleşim ve Konut Sorunları, TMMOB Mimarlar Odası: Diyarbakır, (ss. 43-56).
- Süer, D., ve Sayar, Y. Y. (2002). Küresel Sermayenin Yeni Tüketim Mekânları Lüks Konut Siteleri. Mimarlık ve Tüketim, Boyut Yayın Grubu, İstanbul, (s. 39-66).
- Şahin, D., Demir, H., Halifeoğlu, F. M., ve Işık, N. (2019). Diyarbakır’ın kentsel gelişiminde kent sinemalarının rolü. D.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 8(1), 1-7.
- Tekeli, İ. (1982). Türkiye’de Kentleşme Yazıları. Turhan Kitabevi: Ankara.
- Tekeli, İ. (1996). Türkiye'de Yaşamda ve Yazında Konut Sorununun Gelişimi. Ankara: TC Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı.
- Tekeli, İ. (2017). Türkiye’de Yaşamda ve Yazında Konutun Öyküsü. Tarih Vakfı Yurt Yayınları: İstanbul.
- Tekin, İ. (2013). Türkiye'de Ikinci Dünya Savaşı sonrası betonarmenin inşası. Yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
- Turner, A. (2007). UCL Depthmap 7: From Isovist Analysis to Generic Spatial Network Analysis. New Developments in Space Syntax Software, Istanbul, (ss. 43-51).
- Turner, A., Doxa, M., O'sullivan, D., and Penn, A. (2001). From isovists to visibility graphs: a methodology for the analysis of architectural space. Environment And Planning B: Planning and Design, 28(1), 103-121.
- Ünal, M. (1979). Türkiye’de apartman olgusunun gelişimi: İstanbul örneği. Çevre Dergisi, 4, 71-77.
- Yanmış, M. (2015). 1980 Sonrasında Diyarbakır Kent Kimliğinin Değişimi (Sosyal, Siyasal, Dini). Kent Çalışmaları II, M. Karakuyu, A. Keçeli ve Ş. Çelikoğlu (Ed.), Pegem Akademi: Ankara, ss. 133-150.
Öz
Multi-storey housing complexes, which have come to constitute a ‘building culture’ in today’s cities, reflect local collective life patterns with the effects of development dynamics. In this context, revealing the spatial hierarchy in particular processes in multi-storey housing may make it possible to read or describe differences between the past and the future, and present forms. The aim of this study is to evaluate the collective lifestyle through multi-storey residential buildings, which is the dominant building culture in the area of interest. For that purpose, efforts are made to reveal traces of the past and changes in modern multi-storey housing as an element of the collective lifestyle. With the goal of identifying spatial patterns through traces of macro- and micro-scale changes and reflections of the city, which have some critical turning points, housing plans are analysed using space syntax methods and area distribution determinations in this study. As a result, it is seen that the changes in the multi-storey housing of the city of Diyarbakır indicate three different periods. A connection is determined between the first multi-storey housing plans and the traditional housing setup within these periods, while changes started in the second period. In the third period, privacy was emphasized and spatial setups were differentiated with lost and added functional areas, taking on similar values and moving towards homogenization.
Anahtar Kelimeler
Diyarbakır urban development Multi-storey residence Mekan Dizim Agraph Depthmap
Kaynakça
- Arslan, R. (1999). Diyarbakır Kentinin Tarihi ve Bugünkü Konumu. Ş. Beysanoğlu , M. E. Koz, ve E. N. İşli (Ed.), Diyarbakır Müze Şehir. Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık: Istanbul, ss. 80-107.
- Atlı, M. (2014). Herkesin Bildiği Kimsenin Bilmediği:Hepsi Diyarbakır. İletişim: İstanbul.
- Bafna, S. (2003). Space Syntax: a brief introduction to its logic and analytical techniques. Environment and Behavior, 35(1), 17-29.
- Bağlı, M., ve Binici, A. (2005). Kentleşme Tarihi ve Diyarbakır Kentsel Gelişimi. Bilimadamı Yayınları: Ankara.
- Balamir, M. (1994). Kira Evi’nden Kat Evleri’ne apartmanlaşma: bir zihniyet dönüşümü tarihçesinden kesitler. Mimarlık Dergisi, 260, 29-33.
- Baudrillard, J. (2013). Tüketim Toplumu Söylenceleri/Yapıları. Ayrıntı: İstanbul.
- Beysanoğlu, Ş. (2001). Anıtları ve Kitabeleri ile Diyarbakır Tarihi Cumhuriyet Dönemi (Cilt 3). Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sanat Yayınları: Diyarbakır.
- Bocock, R. (2014). Tüketim. Dost: Ankara
- Boratav, K. (2012). Türkiye İktisat Tarihi. İmge Kitabevi: Ankara
- Bozdoğan, S. (2008). Modernizm ve Ulusun İnşası: Erken Cumhuriyet Türkiyesi'nde Mimari Kültür. Metis Yayınları: İstanbul
- Gölcük, A. (2010). Kentsel Planlama Sürecinde Kent Formundaki Değişimlerin Diyarbakır Kenti Örneğinde Araştırılması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
- Görgülü, T. (2017). Apartman tipolojisinde geçmişten bugüne; kira apartmanından “rezidans’a” geçiş. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, (14), 165-178.
- Gür, Ş. Ö. (1989). 80li yıllarda apartman örnekleri. Mimarlık Dergisi, 27(233), 62-65.
- Halifeoğlu, F. M., & Dalkılıç, N. (2011). Diyarbakır'da 1950-1970 döneminde inşa edilen idari yapılar. Mimarlık Dergisi, 361, 43-50.
- Hillier, B., and Hanson, J. (2001). The Social Logic of Space. e-kitap: Cambridge University Press: Cambridge.
- İnce Güney, Y. (2007). Analyzing Visibility Structures in Turkish Domestic Spaces. İstanbul: 6th International Space Syntax Symposium, (8),038- 38(12).
- Keser, İ. (2011). Göç ve Zor: Diyarbakır Örneğinde Göç ve Zorunlu Göç. Ütopya Yayınevi: Ankara.
- Keyman, E. F., ve Koyuncu Lorasdağı, B. (2010). Kentler: Anadolu’nun Dönüşümü, Türkiye'nin Geleceği. Doğan Kitap: İstanbul.
- Kılıç, H., & Ayataç, H. (2019). Konut sunum biçimlerinin İstanbul'un sosyokültürel ve mekansal değişimine etkileri. Megaron, (14), 109-121.
- Koca, D. (2012). Türkiye'de 2000 Sonrası Toplu Konut Üretimine Genel Bir Bakış. A. Cengizkan, A. d. İnan, ve N. M. Cengizkan (Ed.), Zeki Sayar'a Armağan Dizisi: Türkiye Mimarlığı ve Eleştiri, TMMOB Mimarlar Odası: Ankara, ss.43-52.
- Manum, B. (2006). Apartment Layouts and Domestic Life; The Interior Space and its Usability, A Study of Norwegian Apartments Built in the Period 1930 - 2005. PhD Thesis, The Oslo School of Architecture and Design, Oslo.
- Miller, G. (2012). Tüketimin Evrimi: Cinsiyet, Statü ve Tüketim. Alfa/Bilim Yayınları: İstanbul.
- Odabaşı, Y. (2013). Tüketim Kültürü: Yetinen Toplumdan Tüketen Topluma. Sistem Yayıncılık: İstanbul.
- Öncel, A. D. (2014). Apartman: Galata’da Yeni Bir Konut Tipi. Kitap: İstanbul.
- Özer, A. (2011). Göç ve Kentleşme Kıskacında Bir Kent: Diyarbakır. Necdet Adabağ ve Diğerleri (Haz.), Tüm Yönleriyle Diyarbakır, 2, 271-288.
- Peponis, J. (2005, April). Spatial construction of meaning: Four Papers Formulation. The Journal Of Architecture, 10(2), 119-133.
- Samur, H. (2011). Avrupalılaşma Süreci ve Kürtler: Diyarbakır Özelinde 2000'lerin Analizi. Nobel Kitabevi: Adana.
- Sevinç, A. (2001). GAP'ta İmar Uygulamaları ve Diyarbakır Örneği, Habitat 2'nin 5. Yılında GAP'ta Yerleşim ve Konut Sorunları, TMMOB Mimarlar Odası: Diyarbakır, (ss. 43-56).
- Süer, D., ve Sayar, Y. Y. (2002). Küresel Sermayenin Yeni Tüketim Mekânları Lüks Konut Siteleri. Mimarlık ve Tüketim, Boyut Yayın Grubu, İstanbul, (s. 39-66).
- Şahin, D., Demir, H., Halifeoğlu, F. M., ve Işık, N. (2019). Diyarbakır’ın kentsel gelişiminde kent sinemalarının rolü. D.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 8(1), 1-7.
- Tekeli, İ. (1982). Türkiye’de Kentleşme Yazıları. Turhan Kitabevi: Ankara.
- Tekeli, İ. (1996). Türkiye'de Yaşamda ve Yazında Konut Sorununun Gelişimi. Ankara: TC Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı.
- Tekeli, İ. (2017). Türkiye’de Yaşamda ve Yazında Konutun Öyküsü. Tarih Vakfı Yurt Yayınları: İstanbul.
- Tekin, İ. (2013). Türkiye'de Ikinci Dünya Savaşı sonrası betonarmenin inşası. Yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
- Turner, A. (2007). UCL Depthmap 7: From Isovist Analysis to Generic Spatial Network Analysis. New Developments in Space Syntax Software, Istanbul, (ss. 43-51).
- Turner, A., Doxa, M., O'sullivan, D., and Penn, A. (2001). From isovists to visibility graphs: a methodology for the analysis of architectural space. Environment And Planning B: Planning and Design, 28(1), 103-121.
- Ünal, M. (1979). Türkiye’de apartman olgusunun gelişimi: İstanbul örneği. Çevre Dergisi, 4, 71-77.
- Yanmış, M. (2015). 1980 Sonrasında Diyarbakır Kent Kimliğinin Değişimi (Sosyal, Siyasal, Dini). Kent Çalışmaları II, M. Karakuyu, A. Keçeli ve Ş. Çelikoğlu (Ed.), Pegem Akademi: Ankara, ss. 133-150.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Mimarlık |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Ağustos 2023 |
| Kabul Tarihi | 26 Temmuz 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023Cilt: 11 Sayı: 2 |
Artium is an OAJ supported by Hasan Kalyoncu University
Open access articles in Artium are licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDeriatives 4.0 International License (CC BY-NC-ND 4.0).
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/